Recenzarium – Portal Kulturalny -

Z wykształcenia jestem historykiem. Dziękuję. Odkładam pióro. Recenzja skończona. Tak właśnie mógłbym napisać. „Z wykształcenia jestem historykiem” i na tych słowach zakończyć pisanie o książce, która dzieje się w Imperium Romanum. Damian Porwit postanowił zmierzyć się z pokusą przeniesienia akcji swojej powieści w czasy antyczne. Może zabieg ten miał na celu zachęcenie potencjalnych czytelników egzotyką miejsca i czasów, a może zwyczajnie lubi ten okres. Jedną rzecz trzeba powiedzieć od razu. Autor nie jest historykiem, nie jest też specjalistą od antycznego Rzymu, ale też nie stara się za takiego uchodzić. Dlaczego tak ważne jest to co właśnie napisałem? Mnie, jako specjalistę rażą takie sformułowania, jak stosowane zawołań „Na kutasa Jowisza” czy stwierdzenie, że łacina jest „wulgarna” wypowiedziane przez Rzymianina. Musimy pamiętać, że Jowisz, tudzież Pluton czy Mars w starożytności nie były planetami, a bogami. Określenie w rodzaju „Na kutasa Jowisza” byłoby bluźnierstwem, na które legioniści by sobie nie pozwolili. Ci ludzie mieszkali na pograniczu. W realiach codziennie grożącej im śmierci. Bogowie niejednokrotnie byli jedyną siłą, która stała między nimi, a śmiercią. Co się zaś tyczy języka, ilu z nas powiedziałoby, że nasz język jest wulgarny. Owszem, zawiera wiele wulgaryzmów, ale utrzymywać będziemy, że jest piękny. Czy twierdzę więc, że książkę powinniście…

Nie zawsze adaptacja filmowa dobrze służy swemu pierwowzorowi. Bywają filmy, mające tylko luźny związek z książkami, na których bazie powstały. Ekstremalnym przykładem jest tu „Czarny Tulipan”, o którym wciąż się mówi, że powstał na motywach prozy Aleksandra Dumas, podczas gdy książka pod tym tytułem nie ma zupełnie nic wspólnego z treścią filmu. Ekranizacje dokładne są dziś bardzo rzadkie, zwykle mamy do czynienia z impresją reżysera na temat tego, co przeczytał i jego własnymi dodatkami, rodzajem specyficznego fanfiction. Jednym z przykładów takiego działania jest film „Zielona pożywka” („Soylent green”), który powstał pod wpływem inspiracji książką Harry’ego Harrisona „Przestrzeni! Przestrzeni!” Zbliża się rok 2000, od dawna oczekiwany przełom tysiącleci. W Nowym Yorku żyje 35 milionów ludzi, a na jego ulicach rządzą prawa dżungli. Transport mechaniczny nie istnieje, wskutek braku paliwa. Elektryczność jest wydzielana. Władze nie panują już nad niczym i koncentrują się niemal wyłącznie na zapewnieniu bezpieczeństwa i dostępności do dóbr luksusowych wąskiej grupie elity. Ziemia jest wyeksploatowana niemal do granic możliwości, żywność staje się towarem luksusowym. Podczas szczególnie gorącego lata detektyw policyjny Andy Rush otrzymuje pozornie zwykłe zadanie: ma zbadać okoliczności śmierci milionera Mike’a O’Briena. Początkowo podchodzi do niego z rutynową obojętnością. W mieście codziennie dochodzi do wielu morderstw, z których…

Chiny sprzed rewolucji kulturalnej stanowią niewyczerpane źródło inspiracji dla pisarzy. Wciąż nie wszystko wiemy o złożonych tradycjach i tytułach poszczególnych regionów, a jeszcze mniej z nich rozumiemy. Bardzo łatwo oceniamy je z naszego punktu widzenia, zapominając o tym, że mamy do czynienia z kulturą o wiele tysięcy lat starszą niż nasza. Nawet jeśli niektóre z nich wydają się nam niedopuszczalne, to były przecież wynikiem trwających przez wiele wieków przemian kulturowo społecznych. Nie powinniśmy zbyt surowo osądzać kultywujących swe tradycje Chińczyków, choćby nawet wydawały się nam szokujące. Dobry wgląd w sposób myślenia mieszkańców państwa Środka daje książka Lisy Lee „Kwiat Śniegu i sekretny wachlarz” Lilia jest małą dziewczynką, mieszkającą razem z rodziną w rolniczym okręgu Tongkou, w wiosce Puwei. Choć w jej domu się nie przelewa, Lilia jest w nim szczęśliwa. Nie zdaje sobie jeszcze sprawy z tego, że zgodnie z chińską hierarchią wartości jest jedynie bezużyteczne dodatkiem do swych braci. Posłuchania rozmowa matki z ojcem uświadamia jej tę gorzką prawdę. Wkrótce pani Want, wnioskować swatka, składa jej rodzinie niecodzienną propozycję. Ponieważ stopy dziewczynki roku ją nadzieję na urobienie ich w wysoko oceniany kształt i rozmiar „złotego lotosu”, w przyszłości będzie ona miała szansę podnieść dzięki nim swój status społeczny. Ażeby…

Książki o dzieciach zazwyczaj są pisane dla dzieci. Nasi milusińscy lubią czytać o swoich rówieśnikach i przeżywać przygody wraz z nimi. Jednak nie zawsze takie opowieści są adresowane wyłącznie do nich – na przykład przygody Mikołajka są bardzo chętnie czytane przez dorosłych. Zdarzają się jednak pozycje traktujące o dzieciach, które z samego założenia są skierowane do dorosłych czytelników. Jedną z takich pozycji jest rewelacyjna książka francuskiego pisarza Randalla Lemoina „Kochane maleństwa” . Małżeństwo Aliny i Franciszka Chantour byłoby – mimo drobnych problemów natury finansowej – istną sielanką, gdyby nie matka pierwszego męża pani Aliny. Nienawidząca swej synowej, a bardzo wpływowa i apodyktyczna kobieta od lat nie ustaje w wysiłkach, by odebrać jej synów z pierwszego małżeństwa. Pisze donosy do władz, oskarżając panią Chantour o złe prowadzenie się, a jej męża o katowanie pasierbów, nasyła też na małżonków inspektorów opieki społecznej. Po jednej z takich akcji starszej pani kuzyn pana Franciszka podsuwa jemu i pani Alinie myśl, żeby częściowo ustąpić kobiecie, będącej w końcu babcią chłopców. Niech pojadą do niej na całe wakacje, podczas gdy reszta rodziny będzie podróżować. Tylko ktoś, kto zna osobiście Roberta i Patryka, wie, jak dalece jest to perfidny plan – babcia nie będzie mogła pozbyć się…

Trudno wyobrazić sobie życie bez miłości. To właśnie dlatego romanse cieszą się niesłabnącym powodzeniem wśród pań w każdym wieku. Jeśli wierzyć historii literatury, zawsze tak było, bo najwcześniejsze beletrystyka opowiada właśnie o miłości. Dotyczy to zarówno poezji, jak i sztuk teatralnych, a nawet mitów o zabarwieniu religijnym. Nic więc dziwnego, że nadal są bardzo poczytne. I że wciąż powtarzają nowe. Jednym z nich jest książka Doroty Guzik „Brzoskwiniarz lato 1988” Pozornie życie Dominiki układa się po przysłowiowych różach. Ma kochającą rodzinę, przyjaciół i dobrą pracę. Jej życie osobiste również nie pozostawia nic do życzenia. Zaręczona oficjalnie ze swym chłopakiem widzi przyszłość w jasnych barwach. Wszystko psuje się, gdy Mirek dostaje powołanie do wojska. Dominika ma nieodparte wrażenie, że narzeczony zaczął się zmieniać i że coraz bardziej się od niej oddala. Gdy po raz kolejny Mirek „nie może” przyjechać na urlop z jednostki, tym razem niszcząc jej plany wakacyjne, Dominika decyduje się wyjechać sama. Złość i rozczarowanie rosną, gdy okazuje się, że warunki zakwaterowania są znacznie gorsze niż wynikałoby to z prospektu. Dominika szykuje się już na spędzenie samotnych i smutnych wakacji, gdy na jej drodze staje przystojny Piotr, menadżer miejscowej restauracji. Między dwojgiem młodych ludzi zaczyna rodzić się uczucie. I…

Jedne książki są ponadczasowe, żywot drugich ogranicza się do trwania mody na dany gatunek lub autora. Chyba właśnie po tym można poznać rzeczywistą wartość dzieła literackiego – jak długo przetrwa. Modni autorzy mogą się puszyć i zadzierać nosy, ale dopiero upływający czas da odpowiedź na to, czy są warci przetrwania. Nieodmiennie nasuwa się tu cassus Wiecha, któremu współcześni odmawiali nagród literackich, a nawet zwykłego uznania, a który na dłuższą metę okazał się cenniejszy dla polskiej literatury niż nagradzani „poważni” autorzy. Jedną z książek, która zapewniła sobie stałe miejsce w świecie, jest „Tajemniczy ogród” Frances Hodgson Burnett, książka teoretycznie dla dzieci, ale praktycznie dla wszystkich. Dziesięcioletnia Mary Lennox urodziła się w Indiach, w rodzinie bogatego urzędnika kolonialnego. Wczesne dzieciństwo spędziło w miejscu, gdzie nikomu na niej nie zależało, a klimat bardzo jej szkodził. Chorowita i nieznośna dziewczynka wzrastała w przekonaniu, że całe otoczenie ma obowiązek spełniać jej życzenia i nie zastanawiała się nad niczyimi uczuciami. Gdy jej rodzice zmarli na cholerę, została wysłana do Wielkiej Brytanii. W Yorkshire trafiła do domu wuja Archibalda Cravena. Jemu również nie zależało na osieroconej krewnej, czuł się jednak w obowiązku, by zapewnić jej opiekę. Na miejscu Mary czuje się początkowo równie niechciana jak w Indiach….

Czy w Polsce jest mało pisarzy sensacyjnych, czy wielu? Trudno odpowiedzieć na to pytanie, gdyż większość z nich oscyluje między różnymi gatunkami. Cechą rozpoznawczą polskich pisarzy jest ich wielostronność, niejako wymuszona bardzo trudnym rynkiem. W dziedzinie sensacji jednak nie błyszczymy. Niewiele jest na rynku pozycji polskich autorów, które spełniają kryteria gatunku i jednocześnie są „strawne”. Być może jednak rośnie nam nowa nadzieja. Oto książka Magdaleny Oniszczuk „Ukryta gra”. Cynthia wygląda jak zwykła, młoda dziewczyna, no, może ładniejsza od wielu innych. Jednak nad jej życiem wisi przekleństwo, i to już od chwili narodzin. Jej rodzice zginęli w wyniku zemsty przestępczej organizacji, obejmującej swymi wpływami cały świat. Ta sama organizacja stoi za zniknięciem siostry Cynthii, Hope. Dziewczyna myśli, że jej siostra nie żyje, jednak ciotka Briana uświadamia jej, że być może jest jeszcze nadzieja. Żeby uratować porwaną, Cynthia musi przeniknąć do struktur organizacji i zostać zabójczynią na zlecenie. To bardzo niebezpieczna gra, narażająca wszystkich, którzy biorą w niej udział, jednak dziewczyna jest zdecydowana ją podjąć…. „Ukryta gra” to debiut powieściowy Magdaleny Oniszczuk i śmiało można powiedzieć, że bardzo udany. Chwilami czuć jeszcze, że autorka ma nie do końca wyrobioną rękę, ale mimo to czyta się dobrze, bez wstrząsów natury estetycznej. Akcja jest…

Mówiąc o Stefanie Wiecheckim mamy zazwyczaj na myśli autora przed-i powojennych felietonów, opisujących drobne zdarzenia z życia „najwybitniejszych warszawskich mętów”. Tymczasem ten wyjątkowo źle traktowany przez współczesną mu krytykę pisarz był też autorem dwóch powieści – „Cafe pod Minogą” oraz „Maniuś Kitajec i jego ferajna”. Utarło się przekonanie, że są one gorsze od felietonów i stanowią jedynie nieudane szkice literackie, to jednak krzywdząca opinia. Obie stanowią bardzo ciekawe próby stworzenia powieści „knajackiej”, opisującej rzeczywistość z punktu widzenia nizin społecznych, ale bez brutalnej dosłowności, za to humorystycznie. Koniec sierpnia 1939 roku. W restauracji II kategorii, nazywanej przez stałych bywalców „Cafe pod Minogą”, odbywają się zaręczyny wychowanicy właścicieli, Sabiny, traktowanej przez nich jak córka. Pogłoski o bliskim wybuchu wojny nie mącą dobrego humoru biesiadników, między którymi jest redaktor „Warszawskiego Expresu”, Andrzej Zagórski, przedsiębiorca pogrzebowy Celestyn Konfiteor i gość najniezwyklejszy, szofer amerykańskiego ambasadora, czarnoskóry Jumbo. Wesoła zabawa jest jakby próbą zaprzeczenia temu, co dzieje się na świecie, a co już nazajutrz uderzy w Polskę. Redaktor Zagórski i Władek, narzeczony Sabiny, wyruszają na front. Zagórski wraca po kapitulacji do Warszawy, po Władku ginie ślad. Redaktor angażuje się aktywnie w działania ruchu oporu, a wspiera go zaprzyjaźniona „ferajna” oraz ukrywający się przed okupantem Jumbo. Poza…

Gabriel Garcia Marquez jest jednym z najwybitniejszych pisarzy naszej epoki. Nie ma chyba człowieka, który by o nim nie słyszał, choć tych, którzy by przeczytali choć jedną jego książkę, jest znacznie mniej. Jego specyficzny styl powoduje, że nie są one łatwe w odbiorze i wymagają od czytelnika pewnej inteligencji. Warto jednak się przyłożyć, żeby odkryć ich niesamowity urok. Jedną z nich jest „Miłość w czasach zarazy”, niesamowita opowieść, która już została przeniesiona na ekran. Znany na Karaibach sędziwy lekarz, Juvenal Urbino, umiera wskutek upadku z drabiny. Jego żona Fermina szczerze go opłakuje, bo choć ich małżeństwo zostało zawarte z rozsądku, Gdy w pierwszych dniach wdowieństwa otrzymuje list od dawnego wielbiciela, odpisuje na niego z wściekłością i obrazą. z biegiem lat przywiązała się do męża. Później jednak przypomina sobie czasy młodości i jej gniew powoli stygnie. Gdy młodziutka Fermina Daza była jeszcze uczennicą, poznała nieślubnego syna miejscowej sklepikarki, Florentina Arizę. Starszy od niej chłopak obdarzył ją uczuciem, które – jak później się okazało – miało przetrwać ponad pół wieku. Apodyktyczny Lorenzo Daza, ojciec dziewczyny, dołożył wszelkich starań, by rozdzielić młodych, których życie odtąd potoczyło się różnymi torami… Opowiedziana przez Marqueza historia jest pretekstem do ukazania kawałka dziejów Karaibów i lokalnego kolorytu…

Patriotyzm jest czasem utożsamiany z nacjonalizmem i niektóre środowiska każą się go wstydzić. Są kraje, w których wręcz się go tępi, promując w zamian wielokulturowość. Niezależnie od tego, jak oceniamy podobne działania, musimy przyznać, że w Polsce patriotyzm zawsze był uznawany za najwyższą cnotę. Kiedyś promowano go wśród dzieci od najmłodszych lat, dziś jakby o tym zapomniano. W najnowszej literaturze nie ma miejsca na historię i miłość ojczyzny. Są za to koszmarne Karolki i niesforne Zuzie, beztroska zabawa, która nigdy nie kończy się źle, nawet przy największej bezmyślności. Dla nie co starszej młodzieży mamy bzdury w rodzaju „Zmierzchu”, „Monster High” czy „Pamiętnika nastolatki (albo księżniczki, do wyboru)”. Wyłom w ogłupiającym murze robi książka Jerzego Borkowskiego „Tajemnica nocy „Dęba””. Wojtek Chrząstowski jest z pozoru zupełnie zwykłym licealistą. Gra w piłkę, wypatruje oczy za koleżanką z klasy i stawia się szkolnemu zabijace. Nie każdy wie, że Wojtek ma też nietypową dla jego wieku pasję. Interesuje go historia „Żołnierzy Wyklętych”. Czyta każdą pozycję na ich temat, która wpadnie mu w ręce. W ogóle lubi czytać i prawie całe kieszonkowe wydaje na książki. Pewnego dnia przeżywa coś nieoczekiwanego. Nawiedza go duch jednego z Żołnierzy Wyklętych, o pseudonimie „Dąb”. Widmo zapomnianego bohatera powierza mu zadanie,…